ایلهان عمر؛ نقطه امید تهران در آمریکا یا صدای مخالف کنترل شده واشنگتن؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ حتی پیش از آن که 22 بهمن 1357 فرا برسد، امریکایی ها که دولتشان آن روز از سوی یک دموکرات اداره می شد، نظر چندان مثبتی نسبت به یک نظام مصمم به اجرای احکام اسلامی نداشتند. به همین خاطر از همان روزهای نخست، پیش از آن که دانشجویان سفارت امریکا را تسخیر کنند، کارشکنی های واشنگتن علیه تهران در کنترل جمهوری اسلامی آغاز شد. از آنروز تاکنون، همین سیاست با شدت و ضعف در پی گرفته شده و همین موضوع، بسیاری را در ایران به این مسئله رسانده که آیا اصولا می توان از ایالات متحده انتظار کنار رفتن سیاست های خصمانه علیه ایران را داشت؟ آیا ممکن است سیاستمداری در امریکا در سطح یک نماینده در کنگره یا وزیر یا رئیس جمهور روی کار بیاید که تهران بتواند با آن همکاری کند؟ در زمان روی کار آمدن اوباما، بسیاری چنین پنداشتند که او، مردی است که ایران می خواست. حتی برخی از اساتید دانشگاه گفتند «باید با چراغ قوه بگردید یکی مثل اوباما در امریکا پیدا کنید». اما اوباما هم پس از چند دور نامه نگاری با آیت الله خامنه ای و حتی پس از امضای توافق هسته ای با ایران، کم و بیش سیاست تحریم و یا شاید تغییر رژیم را در پیش گرفت.

در این یادداشت برآنیم که مواضع ایلهان عمر، نماینده جنجالی کنگره امریکا از حزب دموکرات را بررسی کنیم. این که ایلهان عمر تا چه حد به نفع ایران موضع می گیرد و چه دیدگاهی نسبت به جمهوری اسلامی دارد، این که آیا می توان نسبت به وی امیدوار بود؟ این که آیا او یک "صدای مخالف کنترل شده" برای سیستم سیاسی امریکاست؛ مسلما مواردی است که پاسخ به آن ها در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مهمند.

زندگی شخصی ایلهان عمر

نماینده 38 ساله کنگره امریکا (1982) در موگادیشو، پایتخت سومالی به دنیا آمده. او در دو سالگی مادر خود را که رگ و ریشه یمنی داشته، از دست داده و طی جنگ داخلی سومالی، به همراه پدرس، سال 1992، به امریکا مهاجرت می کند و سال 2000 (در 18 سالگی) می تواند تابعیت ایالات متحده را بگیرد. داستان ازدواج او هم جالب است. یک بار با مردی ازدواج می کند و پس از به دنیا آمدن دو بچه، از او جدا می شود و با مرد دیگری ازدواج می کند و پس از گذشت مدتی، به همسر اولش رجوع می کند و صاحب سومین فرزند از او می شود. اکنون ایلهان عمر هنوز با همان همسر اولش و سه فرزندش زندگی می کند.

مواضع سیاسی ایلهان عمر همسو با جمهوری اسلامی ایران

پرونده فلسطین: نماینده مسلمان کنگره امریکا، در موارد متعددی از رژیم صهیونیستی انتقاد شدید کرده و در مناسبت های مختلف، حمایت خود از فلسطینی های تحت محاصره در غزه و کرانه باختری ابراز داشته است. ایلهان عمر پیش از نماینده شدن در کنگره، گرایشاتی به جنبش BDS (به معنای بایکوت؛ خروج سرمایه و تحریم اسرائیل) نشان داده بود و آن را مشابه بایکوت های انجام شده در خصوص رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی خوانده بود. اما در هنگامه مناظرات انتخاباتی خود مدعی شد که حامی این جنبش نیست و آن را برای صلح، مضر می داند ولی وقتی به عنوان نماینده برگزیده شد، دفترش تصریح کرد که از جنبش با شروطی، حمایت می کند.

او طی جنگ غزه توئیت زد: «اسرائیل جهان را هیپنوتیزم کرده و از الله می خواهم مردم را بیدار کند و به آن ها یاری رساند تا اعمال شیطانی اسرائیل را ببینند». این اظهارات فورا از سوی رسانه ها و تحلیلگران تحت حمایت لابی صهیونیست به "ضد سامی گرایی" و "نژاد پرستی" تعبیر شد و جریان تا جایی بالا گرفته که ایلهان عمر بابت "تمییز ندادن مواضع با ضد سامی گرایی که البته ناخواسته بوده" عذرخواهی کرد.

در واکنش به فشارهای لابی آیپک (کمیته عمومی امریکا-اسرائیل)، نوشت: «همه ماجرا زیر سر فرزندان بنیامین است». در این توئیت او تلویحا نوشته بود سیاسیون وابسته به آیپک، دست نشاندگان بنیامین نتانیاهو هستند. در نتیجه این انتقاد صریح شماری از رهبران دموکرات از جمله نانسی پلوسی واکنش منفی نشان داده و آن را محکوم کردند. اعضای اصلی دموکرات با صدور بیانیه ای عمر را متهم کردند که در اظهارات ضد سامی گرایانه عمیقی گرفتار آمده. حجم فشارها این بار هم به حدی بود که ایلهان عمر تنها یک روز بعد عذرخواهی کرد و از این که به او "تاریخ دردناک ضد سامی گرایی" را می آموزند تشکر کرد و در پایان مجددا تاکید کرد منظورش ضدیت با لابی ها بوده چه آیپک باشد و چه لابی های صنعتی. او بعدا در تکمیل صحبتش گفت که میان انتقاد از بنیامین نتانیاهو و ضد سامی گرایی، تفاوت وجود دارد.

او حتی در زمانی که حماس در پاسخ به تجاوزات رژیم صهیونیستی با موشک باران سرزمین های اشغالی واکنش نشان می داد، جانب فلسطینی ها را گرفت و تاکید کرد این جنگ محصول اوضاعی است که در غزه محاصره شده، بوجود آمده است.

برآیند گرایشات ضد صهیونیستی ایلهان عمر بدانجا کشیده شد که او مورد غضب حامیان اسرائیل قرار گرفت. در می 2019 حتی تجمعی در مخالفت با عضویت وی در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان برگزار شد و یکی از دست اندر کاران این تجمع به نام جو دیاموند به جروزالم پست گفت: «در تمام زندگی ام نمی توانم حتی فکر کنم سیاستمدار دیگری به اندازه ایلهان عمر اتحاد میان امریکا با یهودیان این کشور و اسرائیل را در معرض تهدید قرار داده باشد... ایلهان عمر حتما باید برود». همسو با این مخالفت ها، عمر هنگامی که قصد داشت به فلسطین سفر کند و ناچار بود از سرزمین های اشغال بگذرد با مخالفت دولت نتانیاهو مواجه شد و در نتیجه سفرش لغو شد.

پرونده عربستان سعودی: ایلهان عمر مخالفت رسا و شدیدی با سیاست های عربستان سعودی به ویژه در پرونده یمن دارد. او که در اظهار نظرهای سیاسی خود مسائل حقوق بشری را زیاد مورد تاکید قرار می دهد، عربستان را "رژیم" خطاب کرده و نوشته: «این که می فهمم دلارهای مالیاتی من برای بمباران و کشتار کودکان یمنی می رود، قلبم را می شکند. در حالیکه همه در واشنگتن می گویند ما پول کافی در بودجه برای خدمات بهداشتی فراگیر نداریم یا پول کافی نداریم که آموزش در سطح کالج را برای همه فراهم کنیم».

او در رابطه با تجاوز عربستان به یمن صراحت لهجه بیشتری هم داشته. در اکتبر 2018 چنین توئیت زد: «حکومت عربستان سعودی شاید به صورت راهبردی توانسته باشد جنایت های روزانه خود علیه اقلیت ها، زنان، فعالان و حتی نسل کشی یمن را پوشانده باشد اما قتل خاشقچی باید آخرین اقدام شیطانی باشد که آن ها اجازه انجامش را داشته اند». او بعدا خواستار راه اندازی پویش BDS علیه عربستان با هشتک #BDSSaudi شد.

به همین خاطر مزرعه های ترول عربستان و رسانه های وابسته به آل سعود شایعات زیادی در مورد وی راه انداختند که از جمله آن ها تهمت رشوه گرفتن از قطری ها برای ارائه اطلاعات بوده است.

پرونده مداخلات خارجی امریکا: ایلهان عمر مکررا از سیاست های مداخله جویانه امریکا در کشورهای دیگر انتقاد کرده است. او در یک جلسه استماع، نماینده دولت را به خاطر افتخار به کودتا در السالوادور به گوشه رینگ برد. در جایی تصریح کرده «از اساس ضد جنگ هستم چون خودم بازمانده یکی از جنگ هایم. من همچنین ضد مداخله جویی هستم. فکر نمی کنم منطقی باشد که کشوری به بهانه حفاظت از جان مردم، وارد یک منطقه جنگی شود در حالیکه می داند پس از ورود سربازانش، شمار بیشتری کشته می شوند. من همچنین اعتقادی به "تغییر رژیم" زوری ندارم و معتقدم تغییرات باید خودجوش و درونی باشند». او در سخنرانی اش گفته: «ما نیاز به حدود 800 پایگاه نظامی خاطرجی نداریم تا کشورمان را امن نگه داریم».

ونزوئلا: ایلهان عمر گرچه به بهانه های حقوق بشری علیه دولت کاراکاس سخن گفته ولی بیشتر از آن، به سیاست های امریکا در قبال این کشور، حمایت آن از "شبه کودتا در ونزوئلا" و فشارهای بی مورد علیه آن تاخته و حتی بحران این کشور را ناشی از سیاست های غلط ترامپ دانسته است. عمر جزو اولین نمایندگانی بود که اقدام ترامپ در برسمیت شناختن گوایدو به عنوان رئیس جمهور ونزوئلا را رد کرد.

تحریم علیه ایران: ایلهان عمر تحریم ها علیه ایران را باعث آسیب دیدن شدید قشر متوسط ایران و انزجار بیشتر مردم این کشور از ایالات متحده می داند. عمر که معتقد است در نتیجه سیاست های ترامپ، تقابل ایران با امریکا به مرحله خطرناکی رسیده به تازگی خواستار اقامه دعوا علیه ترامپ به جرم نقض حقوق بشر به دلیل جلوگیری از انتقال کالاهای بشردوستانه در نتیجه تحریم شده است.

مواضع سیاسی ایلهان عمر غیر همسو با جمهوری اسلامی ایران

با توجه به گرایشات حقوق بشری غربی ایلهان عمر، طبیعی است که او زاویه ای با جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که به لحاظ فرهنگی و سیاسی پذیرای معیارهای غربی حقوق بشر نیست، داشته باشد. او هنگامه اعلام خبر خروج امریکا از سوریه، در توئیتی ضمن انتقاد از این اقدام نوشت: «این فقط راه را برای افزایش نفوذ ایران، روسیه و ترکیه باز می کند». در جای دیگری هم از ایران به عنوان بازیگری "سرکوبگر" و "برهم زننده ثبات منطقه" انتقاد کرده بود. اما در همان موقع چنین نوشت: «انتقاد ما از ایران اگر موضعی مشابه در قبال بحرین، مصر و امارات نگیریم، مشروعیت نخواهد داشت. نمی توانیم چشمان خود را بیش از این بر سرکوب ها در عربستان ببندیم. کشوری که دائما در میان بدترین کشورها از نظر حقوق بشر بوده است. او در جایی دیگر، جنگ سوریه را به عنوان "اقدام مردم سوریه به قیام علیه دولت سرکوبگر اسد" نامید و دعا کرده بود که این کشور در صلح بماند و از جهان خواسته بود تا با "مردم سوریه" متحد شوند.

بهره سخن

سیستم سیاسی ایالات متحده امریکا به گونه ای رشد کرده که نمی توان حتی از یک رئیس جمهور انتظار داشت تا انقلابی در مشی کلی این کشور در قبال موضوعات مختلف بیافریند چه رسد به یک نماینده کنگره. ترامپ که امروز دائما به دوستی خود با محمد بن سلمان و پادشاه سعودی می بالد، سال 2011 در کتابش، عربستان سعودی را "موتور تولید تروریسم" خوانده بود. مسلما ایلهان عمر هم یک انقلابی نیست اما در مجموع، موضع گیری های وی در قبال پرونده های مختلف، به ویژه ضدیت او با اسرائیل، برای جمهوری اسلامی خوشایند است اما باید واقع بین بود و توجه کرد که او، در بستر سپهر سیاسی امریکا قرار دارد. در مجموع اگر روزی کنگره امریکا شمار معتنا بهی از امثال ایلهان عمر را در خود جای دهد، شاید بتوان کورسوی امیدی برای توافق اصولی با ایالات متحده یافت اما مسلما این جاده، ره درازی است. ایلهان عمر که از سوی سعودی ها حتی یکبار متهم به جاسوسی برای ایران شده، سخنان ضد ایران گفته اما مواضع تند ضد اسرائیلی اش باعث می شود که امیدواری هایی نسبت به شخصیت او در میان مسئولین ایرانی بوجود آید. در هر حال، آنطور که فارین پالیسی در وصف ایلهان عمر نوشته، او "تازه ترین سیاستمدار تاریخ ساز واشنگتن" نامیده که از سوی امارات و عربستان به او اعلام جنگ شده است.